Technologiestichting STW kent de titel Simon Stevin Meester 2015 toe aan prof.dr. Wiro Niessen, hoogleraar Medische Beeldverwerking aan het Erasmus MC en de TU Delft. Aan de prijs is een bedrag van 500.000 euro verbonden. De Simon Stevin Meester-prijs is de grootste prijs voor technisch-wetenschappelijk onderzoek in Nederland.
Prof.dr. Niessen doet met zijn vakgroep onderzoek naar computersystemen die voorspellen welke ziektes iemand krijgt, lang voordat die persoon daadwerkelijk ziek wordt. Het systeem leert voorspellingen te doen op basis van tienduizenden MRI-scans en CT-scans waarmee het wordt ‘gevoed’. Daaruit pikt het systeem patronen op die voor het menselijk oog onzichtbaar zijn, en dus normaal gesproken dus ook buiten het zicht van artsen blijven.
Met die kennis van ziektepatronen op zak kan het systeem vervolgens nieuwe ziektegevallen herkennen op nieuwe scans, daarna een diagnose stellen en zelfs de prognose van het ziekteverloop voorspellen. Het grote voordeel van zulke extreem vroegtijdige diagnostiek is dat het preventieve maatregelen en een veel gerichtere behandeling mogelijk maakt.
Alzheimer
Momenteel richt Niessen zich vooral op het voorspellen van hart- en vaatziekten en neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer. Het moet echter ook mogelijk zijn om een voorspellend computersysteem te ontwikkelen voor andere aandoeningen. Niessen wil het geldbedrag dat aan de Simon Stevin Meester-prijs is gekoppeld, gaan gebruiken voor de verdere ontwikkeling van zulke systemen.
De vakgroep van Niessen doet ook onderzoek naar zogeheten beeldgeleide operaties. Daarbij navigeert een chirurg op basis van beelddata, zodat hij of zij met minder schade voor de patiënt een operatie kan uitvoeren. Om dat goed te kunnen doen, heeft een chirurg 'landkaarten' van het lichaam nodig. Niessens onderzoeksgroep werkt aan de ontwikkeling van zulke landkaarten, en zorgt dat deze ook actueel blijven als de patiënt beweegt, bvb door ademhaling of hartslag.
Leren kijken
Om computers te gebruiken voor medische diagnostiek, moeten die eerst leren ‘kijken’. Niessen leert de computer onderscheid aanbrengen tussen relevante en overbodige visuele informatie. ‘Bij MRI- of CT-scans van het hart kun je denken aan de dikte van de hartspier en de hoeveelheid bloed die het hart rondpompt’, zegt Niessen. Zodra computers in staat zijn medische beelden grootschalig op een gestandaardiseerde manier te analyseren, opent zich volgens Niessen een wereld van mogelijkheden.
Niessen: ‘We zijn op weg naar een nieuwe diagnostiek die de arts als individu naar de kroon kan steken. Als we mensen gedurende lange tijd blijven volgen, dan kunnen we statistiek gaan bedrijven om patronen te herkennen. We krijgen dan bijvoorbeeld inzicht in hoe het brein op een normale manier ouder wordt. Na een aantal jaren kunnen we dan nagaan welke informatie in de beelden achteraf gezien voorspellend was voor het optreden van een ziekte. Op basis daarvan kunnen dan beter inschatten wie kans loopt op aandoeningen als de ziekte van Alzheimer, een beroerte of een hartaanval.
Op basis van die informatie is ook beter te voorspellen wie gezond blijft. Niessen: ‘Ons onderzoek leidt niet alleen tot betere diagnostiek, maar ook tot betere prognostiek, waardoor we uiteindelijk betere behandelkeuzen kunnen maken.’
Brug tussen techniek en kliniek
De Simon Stevin Meester-prijs is grootste prijs voor technisch-wetenschappelijk onderzoek in Nederland. Niessen ontvangt de prijs omdat hij een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de hoge vlucht die de medische beeldanalyse de afgelopen jaren heeft genomen. STW prijst hem ook voor de manier waarop hij bruggen slaat tussen techniek en kliniek. Hij spreekt de taal van ingenieurs, maar kan wetenschappelijk onderzoek ook onder de aandacht brengen van clinici.
Niessen streeft ernaar wetenschappelijke kennis buiten de academische wereld te brengen, zodat de maatschappij er optimaal van kan profiteren. Daarvoor werkt hij samen met onder meer klinisch-specialisten en bedrijven als Philips Healthcare, GE Healthcare, Siemens en IBM. Ook met kleinere bedrijven, waaronder Biotronics3D, Cardialysis, Medis, en Pie Medical Imaging heeft Niessen samenwerkingen opgezet.
Niessen heeft ook zelf een bedrijf opgericht, genaamd Quantib. Het bedrijf ontwikkelt software voor automatische beeldanalyses. Dergelijke software kan de basis vormen voor analyseapparatuur die door neurologen, cardiologen of radiologen wordt gebruikt. Niessen neemt de Simon Stevin Meester-prijs in ontvangst op 5 november 2015, tijdens het jaarcongres van STW.
Over Wiro Niessen
Prof.dr. Wiro Niessen is hoogleraar medische beeldverwerking aan het Erasmus MC in Rotterdam. Daar geeft hij leiding aan de Biomedical Imaging Group Rotterdam van de afdelingen Radiologie en Medische Informatica. Niessen is daarnaast als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Technische Universiteit Delft, en technisch directeur van het Medical Delta Imaging Institute. Hij is als wetenschappelijk directeur verbonden aan het bedrijf Quantib, dat software ontwikkelt voor automatische beeldanalyses.
Over STW
Technologie verandert de wereld en heeft een enorme impact op ons leven. Technologiestichting STW staat aan het begin van die verandering. Wij realiseren kennisoverdracht tussen de technische wetenschappen en gebruikers van die wetenschappelijke kennis. We financieren excellent toepassingsgericht onderzoek en begeleiden de resultaten naar toepassing in de industrie, in het ziekenhuis of breder in de maatschappij.
STW is onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en ontvangt voor het uitvoeren van haar missie financiering van het Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap, het Ministerie van Economische Zaken, het bedrijfsleven en diverse andere organisaties. In 2014 bedroeg het budget van STW 90 miljoen euro, waarvan 51 miljoen afkomstig van NWO/OCW, 20 miljoen van EZ, 9 miljoen van derden en 10 miljoen van cash cofinanciering door bedrijven die participeren in onderzoeksprojecten.